του Γιώργου Σ. Χουσμεκερίδη,
Σύντομη ιστορική αναδρομή
Στα μέσα του έτους 2010, και μετά τις αποκαλύψεις ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ελλάδας έκλεισε για το 2009 σε επίπεδα πολύ πάνω από αυτά που θα καθιστούσαν το δημόσιο χρέος βιώσιμο, η ελληνική κυβέρνηση αδυνατούσε να δανειστεί με λογικά επιτόκια από τις αγορές για τη χρηματοδότηση του τρέχοντος δημοσιονομικού ελλείμματος και την αναχρηματοδότηση του χρέους.
Αποτέλεσμα ήταν ο άμεσος κίνδυνος στάσης πληρωμών του Ελληνικού Δημοσίου. Η προσπάθεια της τότε κυβέρνησης να ανακτήσει την αξιοπιστία της χώρας στις διεθνείς αγορές και να πετύχει μείωση των επιτοκίων οδήγησε σε λήψη μέτρων μείωσης των δαπανών, τα οποία δεν κατάφεραν να ανατρέψουν το αρνητικό κλίμα.
Κατόπιν αυτών η Ελλάδα κατέφυγε στη βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που συγκρότησαν από κοινού μηχανισμό για την Ελλάδα.
Η χρηματοδότηση από τον μηχανισμό στήριξης έγινε υπό τους όρους ότι η Ελλάδα θα λάβει μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής και, ειδικότερα, υπό τους όρους ότι θα λάβει μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης.
Τα μέτρα προσαρμογής και εξυγίανσης που υιοθετήθηκαν στα χρόνια της κρίσης επέφεραν τη μείωση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ των Ελλήνων κατά 26%, ήτοι από τα 30.055 δολάρια στα 22.241 δολάρια (ανάλυση που εμπεριέχεται στην έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για τις Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές (World Economic Outlook 10/2018).
Ταυτόχρονα η υπέρμετρη αύξηση τον φορολογικών επιβαρύνσεων εξανέμισε το όποιο εναπομείναν εισόδημα των Ελλήνων.
Όλα τα παραπάνω είχαν αποτέλεσμα να αυξηθούν με τρομακτικούς ρυθμούς τα ληξιπρόθεσμα χρέη των πολιτών και των επιχειρήσεων προς το Δημόσιο.
Χρέη προς ΑΑΔΕ
Ένα από τα στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Γ. Πιτσιλής στους δημοσιογράφους σε εκδήλωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, (Φεβ 2018) ήταν και το παρακάτω γράφημα, το οποίο απεικονίζει την εξέλιξη των ληξιπρόθεσμων οφειλών και του αριθμού των οφειλετών για το χρονικό διάστημα από 1/12/2009 έως 1/1/2018. Το ποσό των ληξιπρόθεσμων οφειλών αυξάνεται κάθε χρόνο.
| Ημερομηνία | Οφειλέτες | Ληξιπρόθεσμα χρέη |
| 1/12/2009 | 1.089.791 | 32.454.700.398 |
| 1/12/2010 | 1.147.094 | 38.328.503.437 |
| 1/12/2011 | 1.684.444 | 44.260.062.383 |
| 1/12/2012 | 2.153.817 | 55.134.971.052 |
| 1/12/2013 | 2.787.710 | 62.996.541.278 |
| 1/12/2014 | 4.103.095 | 74.213.545.575 |
| 1/12/2015 | 4.534.246 | 85.498.533.037 |
| 1/12/2016 | 4.312.287 | 92.882.257.177 |
| 1/12/2017 | 4.207.117 | 99.788.990.800 |
| 1/1/2018 | 4.068.857 | 99.970.024.156 |
Ένα χρόνο αργότερα (Ιαν 2019) σύμφωνα με ανακοίνωση της ΑΑΔΕ τα ληξιπρόθεσμα χρέη ανέρχονταν στα 104.694.000.000 (104,694 δισ. ευρώ).
Ειδικότερα, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), από το σύνολο των 4.064.750 οφειλετών, 54,6% χρωστούν ποσά κάτω των 500 ευρώ ο καθένας, οφειλές από 501 ευρώ έως 5.000 ευρώ έχουν 32,9% των οφειλετών, από 5.001 ευρώ έως 50.000 ευρώ έχουν 10,7% των οφειλετών, ενώ 1,7% χρωστούν ποσά από 50.001 ευρώ έως 1.000.000 ευρώ. Τέλος από 1.000.001 ευρώ και πάνω χρωστούν 0,2% των οφειλετών.
Με άλλα λόγια, από τα στοιχεία προκύπτει ότι 87,5% των οφειλετών χρωστούν έως και 5.000 ευρώ, ποσοστό που φθάνει στο 92,6% αν το ποσό της οφειλής ανέβει έως τα 10.000 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι η συντριπτική πλειονότητα των οφειλών του Δημοσίου χρωστούν ποσά έως 5.000 ή 10.000 ευρώ.
Ωστόσο, το μεγαλύτερο ποσοστό οφειλών συσσωρεύεται στους μεγαλοοφειλέτες. Είναι ενδεικτικό ότι 87,5% των οφειλετών που χρωστούν στην εφορία ποσά έως 5.000 ευρώ ο καθένας, συνολικά χρωστούν μόλις 2,3% των συνολικών ληξιπρόθεσμων οφειλών. Αντίθετα οι 1.154 οφειλέτες που οφείλουν από 10.000.000 έως 100.000.000 ευρώ ο καθένας, χρωστούν συνολικά 28,3% των ληξιπρόθεσμων οφειλών. Επίσης 79 οφειλέτες με χρέη πάνω από 100.000.000 ευρώ ο καθένας, οφείλουν συνολικά 32,7% των ληξιπρόθεσμων χρεών.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η αναλυτική κλιμάκωση οφειλών και οφειλετών η οποία είναι η εξής:
| Ποσό οφειλής | Αριθμός οφειλετών |
Συνολικό ποσό οφειλής |
| 0 € έως 10 ευρώ | 536.330 | 900.000 ευρώ |
| 10 € έως 50 ευρώ | 338.072 | 9,8 εκατ. ευρώ |
| 50 € έως 500 ευρώ | 1.344.749 | 296,1 εκατ. ευρώ |
| 500 έως 2.000 ευρώ | 944.602 | 917,1 εκατ. ευρώ |
| 2.000 έως 3.000 ευρώ | 190.945 | 468,5 εκατ. ευρώ |
| 3.000 έως 5.000 ευρώ | 199.765 | 773,4 εκατ. ευρώ |
| 5.000 έως 10.000 ευρώ | 210.589 | 1,475 δισ. ευρώ |
| 10.000 έως 20.000 ευρώ | 131.016 | 1,833 δισ. ευρώ |
| 20.000 έως 50.000 ευρώ | 91.438 | 2,822 δισ. ευρώ |
| 50.000 έως 100.000 ευρώ | 34.367 | 2,390 δισ. ευρώ |
| 100.000 έως 150.000 | 12.283 | 1,494 δισ. ευρώ |
| 150.000 έως 300.000 ευρώ | 12.557 | 2,627 δισ. ευρώ |
| 300.000 έως 1.000.000 | 10.003 | 5,295 δισ. ευρώ |
| 1.000.000 έως 1.500.000 | 1.971 | 2,395 δισ. ευρώ |
| 1.500.000 έως 10.000.000 | 4.810 | 17,866 δισ. ευρώ |
| 10.000.000 έως 100.000.000 | 1.154 | 29,547 δισ. ευρώ |
| 100.000.000 και άνω | 79 | 34,152 δισ. ευρώ |
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Χρέη προς Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης
Σύμφωνα με την τελευταία τριμηνιαία έκθεση του Κέντρου Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών (Κ.Ε.Α.Ο.), τα χρέη στο τέλος Μαρτίου 2019 ήταν 35.358.484.925 δισ. Ευρώ.
Το συνολικό χρέος στο Κ.Ε.Α.Ο. στις 31/12/2018 ήταν 34.786.880.209 €. Μέχρι το τέλος του α΄ τριμήνου 2019 προστέθηκε νέο χρέος, συνολικού ύψους 484.029.126 €, που προήλθε ως προς το ποσό των 178.621.625 € από νέες εντάξεις και ως προς το υπόλοιπο από αύξηση οφειλών ήδη ενταγμένων οφειλετών
Από την αρχή λειτουργίας του Κ.Ε.Α.Ο. μέχρι 31/03/2019 έχουν ενταχθεί συνολικά 733.835 οφειλέτες του τ.ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, 586.800 οφειλέτες του τ.ΟΑΕΕ, 378.415 οφειλέτες του τ.ΟΓΑ, 23.124 οφειλέτες του τ.ΕΤΑΑ, 217 οφειλέτες του τ.ΕΤΑΠ-ΜΜΕ και 1.043 οφειλέτες από Φορείς εκτός ΕΦΚΑ.
Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται το τρέχον υπόλοιπο οφειλών ανά εύρος οφειλής:
Για να έχουμε μια τάξη μεγέθους της διόγκωσης του χρέους προς τους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι το 2009 οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του 2009 και παρελθόντων ετών ανέρχονταν στα 16.955.831.788 €.
Προτεινόμενες Ρυθμίσεις
Ρύθμιση οφειλών προς τη φορολογική διοίκηση
Βεβαιωμένες οφειλές στις Δ.Ο.Υ., τα Ελεγκτικά Κέντρα και τα Τελωνεία, μπορούν να ρυθμίζονται με καταρχήν άπαξ απαλλαγή ποσοστού δέκα τοις εκατό (10%) από τους τόκους και προσαυξήσεις εκπρόθεσμης καταβολής που τις επιβαρύνουν κατά την ημερομηνία της αίτησης για υπαγωγή, σε έως και εκατόν είκοσι (120) δόσεις, για τα φυσικά και νομικά πρόσωπα ή οντότητες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και σε έως τριάντα (30) δόσεις, για τα νομικά πρόσωπα ή οντότητες κερδοσκοπικού χαρακτήρα, εφόσον έχουν καταστεί ληξιπρόθεσμες έως και την 31.12.2018.
Η ρύθμιση προβλέπει απαλλαγές από τις προσαυξήσεις και τους τόκους εκπρόθεσμης καταβολής, που κυμαίνονται κατ’ αρχήν από ποσοστό 10% για όλους τους υπαγόμενους στη ρύθμιση, και φτάνουν έως ποσοστό 100% για την εφάπαξ εξόφληση.
Η αίτηση υπαγωγής στη ρύθμιση υποβάλλεται ηλεκτρονικά.
Στη ρύθμιση δεν μπορούν να υπαχθούν οφειλέτες που κατά το χρόνο υπαγωγής έχουν καταδικαστεί με αμετάκλητη δικαστική απόφαση για φοροδιαφυγή ή λαθρεμπορία.
Στη ρύθμιση δεν μπορούν να υπαχθούν οφειλές που είχαν υπαχθεί στις λεγόμενες «100 δόσεις» και τηρούνται μέχρι σήμερα.
Ο αριθμός των δόσεων θα ορίζεται με βάση εισοδηματικά κριτήρια και ο τρόπος υπολογισμού θα βασίζεται σε εισοδήματα του φορολογικού έτους 2017. Ειδικά για τα φυσικά πρόσωπα, για τον υπολογισμό του αριθμού δόσεων της ρύθμισης, θα λαμβάνεται υπ’ όψιν ο αριθμός των ανήλικων και λοιπών εξαρτώμενων τέκνων του οφειλέτη.
Ο ελάχιστος αριθμός δόσεων ορίζεται στις 18, ενώ το ελάχιστο ποσό δόσης ανέρχεται στα τριάντα (30) ευρώ.
Ο αριθμός των δόσεων θα καθορίζεται από τη Φορολογική Διοίκηση ως εξής: Το συνολικό εισόδημα του φορολογικού έτους 2017 θα πολλαπλασιάζεται τμηματικά με προοδευτικά κλιμακωτό συντελεστή.
Πίνακας
| ΤΜΗΜΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ | ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ |
| 10.000,01 ευρώ έως 15.000 ευρώ | 4% |
| 15.000,01 ευρώ έως 20.000 | 6% |
| 20.000,01 ευρώ έως 25.000 ευρώ | 8% |
| 25.000,01 ευρώ έως 30.000 ευρώ | 10% |
| 30.000,01 ευρώ έως 50.000 ευρώ | 12% |
| 50.000,01 ευρώ έως 75.000 ευρώ | 15% |
| 75.000,01 ευρώ έως 100.000 ευρώ | 20% |
| πάνω από 100.000 | 25% |
Μείωση των ανωτέρω συντελεστών κατά 1 μονάδα για ένα τέκνο, κατά 2 μονάδες για δυο τέκνα, κατά 3 μονάδες για τρία και άνω τέκνα.
Το προκύπτον άθροισμα των γινομένων των τμημάτων του εισοδήματος με τους αντίστοιχους συντελεστές αναγόμενο σε μηνιαία βάση διαιρεί το ποσό της ρυθμιζόμενης οφειλής. Το πλήθος των δόσεων προκύπτει από το ακέραιο μέρος του πηλίκου της διαίρεσης αυτής, υπό τον περιορισμό του ελάχιστου ποσού μηνιαίας δόσης των 30€.
Προϋποθέσεις ένταξης στην ρύθμιση αποτελούν η εξόφληση των τρεχουσών οφειλών από 01/01/2019 και να έχει υποβληθεί φορολογική δήλωση έως και τη χρήση 2017.
Εξαιρούνται όσοι έχουν ενταχθεί στον «Νόμο Κατσέλη».
Επιβάλλονται τόκοι με επιτόκιο ΕΚΤ + 5%
Σύνδεση πρόσθετου ποσοστού μείωσης προσαυξήσεων και μείωσης αριθμού δόσεων:
• Με εφάπαξ καταβολή έκπτωση 100%.
• Μείωση των δόσεων κατά 20% επιφέρει πρόσθετη μείωση 5%.
Ρύθμιση οφειλών προς φορείς κοινωνικής ασφάλισης
Μπορεί να ρυθμιστεί το σύνολο των οφειλών προς Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, που δημιουργήθηκαν έως και 31.12.2018.
Η ρύθμιση αφορά Οφειλές μη μισθωτών (ΤΕΒΕ, κλπ), αγροτών (ΟΓΑ), εργοδοτών (ΙΚΑ κλπ), οφειλές από αχρεωστήτως καταβληθείσες παροχές.
Είναι δυνατή η μετάπτωση από υφιστάμενη ρύθμιση.
Η ρύθμιση προβλέπει δυνατότητα επανυπολογισμού της κύριας οφειλής που δημιουργήθηκε από 1.1.2002 έως και 31.12.2016, ανάλογα προς τον κλάδο ασφάλισης στον οποίο αφορά, με βάση την μέθοδο υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών του ν. 4387/2016 (Νόμος Κατρούγκαλου).
Στους οφειλέτες που υπάγονται στη ρύθμιση, παρέχεται έκπτωση 85% επί των πάσης φύσεων προσαυξήσεων, προσθέτων τελών και τόκων λόγω μη εμπρόθεσμης καταβολής, έως την ημερομηνία υπαγωγής στη ρύθμιση. (100% για τους αγρότες). Στους οφειλέτες Εργοδότες (ΙΚΑ) που υπάγονται στη ρύθμιση παρέχεται έκπτωση επί των πάσης φύσεως προσαυξήσεων και τόκων λόγω μη εμπρόθεσμης καταβολής, όπως έχουν διαμορφωθεί έως την ημερομηνία υπαγωγής στη ρύθμιση, ως εξής:
α) Σε περίπτωση εφάπαξ καταβολής της κύριας οφειλής, έκπτωση 100%.
β) Σε περίπτωση τμηματικής καταβολής της κύριας οφειλής, έκπτωση 50%.
Η συνολική οφειλή που προκύπτει, καταβάλλεται σε μηνιαίες δόσεις που δεν μπορούν να ξεπερνούν τις εκατόν είκοσι (120). Με ελάχιστο ποσό της οριζόμενης μηνιαίας δόσης που δεν μπορεί να είναι μικρότερο από πενήντα (50) ευρώ. (τριάντα (30) ευρώ για τους αγρότες).
Η καταληκτική ημερομηνία υπαγωγής στη ρύθμιση είναι η 30/09/2019.
Η υπαγωγή στην ρύθμιση προβλέπει την αναστολή ποινικών διώξεων και μέτρων εκτέλεσης κατά του οφειλέτη.
Προϋπόθεση ένταξης στην ρύθμιση αποτελεί να έχουν εξοφληθεί οι τρέχουσες οφειλές από 01/01/2019.
Εξαιρούνται όσοι έχουν ενταχθεί στον «Νόμο Κατσέλη».
Επιβάλλονται τόκοι με επιτόκιο ΕΚΤ + 5%.
Η ρύθμιση χάνεται, εάν:
α) Δεν καταβληθεί ποσό δόσεων που αντιστοιχεί σε δύο (2) δόσεις της ρύθμισης.
β) Δεν καταβληθούν βεβαιωμένες οφειλές που δημιουργήθηκαν μετά την 1.1.2019.
Προβλέπεται ότι, όσοι οφειλέτες πληρούν τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης τους μπορούν να συνταξιοδοτηθούν εάν η οφειλή που υπάγεται σε ρύθμιση, όπως αυτή προκύπτει μετά τον υπολογισμό της, είναι κάτω από το προβλεπόμενο όριο (4.000 ευρώ για τους δικαιούχους σύνταξης του πρώην ΟΓΑ και 20.000 ευρώ για τους δικαιούχους σύνταξης ΟΑΕΕ).
Παρατηρήσεις επί των προτεινόμενων ρυθμίσεων
Κατ’ αρχήν θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι ρυθμίσεις για τις φορολογικές οφειλές έχουν τελείως διαφορετική φιλοσοφία από εκείνες για τις ασφαλιστικές οφειλές.
Όσον αφορά τις διατάξεις για ρύθμιση των φορολογικών οφειλών θεωρούμε ότι ο διαχωρισμός που γίνεται ανάμεσα σε φυσικά πρόσωπα/νομικές οντότητες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και νομικές οντότητες κερδοσκοπικού χαρακτήρα θα αφήσει πολλές επιχειρήσεις εκτός ρύθμισης.
Ο μικρός αριθμός των δόσεων (18) που προβλέπονται για τις νομικές οντότητες κερδοσκοπικού χαρακτήρα, αλλά και τα εισοδηματικά κριτήρια που θέτονται, δεδομένου ότι αφορούν τα εισοδήματα του 2017, δημιουργούν προϋποθέσεις αποτυχίας της εν λόγω ρύθμισης.
Η αρχιτεκτονική της συγκεκριμένης ρύθμισης δεν λαμβάνει υπόψη τον παράγοντα ρευστότητα των επιτηδευματιών και επιχειρήσεων. Επιπλέον δεν φαίνεται να λαμβάνεται υπόψη ότι κάποιες επιχειρήσεις ενδεχομένως να έχουν πολλαπλές οφειλές (ασφαλιστικές, φορολογικές κλπ).
Σε ότι αφορά την προτεινόμενη ρύθμιση προς τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης η πρώτη παρατήρηση αφορά την δυνατότητα που δίνεται προς όσους παρανόμως εισέπραξαν ποσά από ασφαλιστικά ταμεία, να μπορούν να τα επιστρέψουν χωρίς προσαυξήσεις και σε 120 δόσεις!
Δεν αυξήθηκε το προβλεπόμενο όριο οφειλών για την απόκτηση του δικαιώματος συνταξιοδότησης με συμψηφισμό για τους δικαιούχους σύνταξης ΟΑΕΕ που παραμένει στις 20.000 €.
Ακόμη εντύπωση προκαλεί το γεγονός της απουσίας κριτηρίων περιουσίας αλλά και καταθέσεων.
Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται το γεγονός ότι ο επανυπολογισμός των εισφορών συνδέεται με τη ρύθμιση και την εξόφλησή τους και κατά συνέπεια, αν η ρύθμιση χαθεί, το ύψος των οφειλών επανέρχεται στα προγενέστερα επίπεδα.
Αξίζει ακόμη να σημειώσουμε το υψηλό επιτόκιο που επιλέχθηκε για την ρύθμιση των ασφαλιστικών οφειλών σε σχέση με αυτό των φορολογικών.
Γεγονός αποτελεί πως όσες ρυθμίσεις και εάν θεσμοθετηθούν, η προώθηση μεταρρυθμίσεων και μέτρων, τα οποία θα συμβάλουν στη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και θα επιταχύνουν την ανάπτυξη της οικονομίας είναι απαραίτητο στοιχείο της λύσης του προβλήματος των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το Δημόσιο.
Κλείνοντας θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι υπάρχει η δυνατότητα για επιμέρους βελτιώσεις κατά την συζήτηση του νομοσχεδίου έτσι ώστε να μην αποτελέσει μια ακόμη χαμένη ευκαιρία αλλά μια ρεαλιστική λύση στο τεράστιο πρόβλημα των ληξιπρόθεσμων οφειλών των πολιτών και των επιχειρήσεων προς το Δημόσιο.
[i] Ο κ. Γιώργος Χουσμεκερίδης, είναι Οικονομολόγος, Μ.Β.Α., Φοροτεχνικός Σύμβουλος, Λογιστής Α’ Τάξης