Τα τελευταία χρόνια αρκετά νοικοκυριά έχουν οδηγηθεί σε κακές εκτιμήσεις και κάκιστες επιλογές λόγω της έλλειψης βασικών γνώσεων σε κλάδους της οικονομικής επιστήμης, όπως τα χρηματοοικονομικά, η λογιστική και τα δημόσια οικονομικά.
Πολλοί συμπολίτες μας δεν μπορούν να κατανοήσουν και να αξιολογήσουν απλά οικονομικά μεγέθη και έννοιες. Πρόκειται για ανθρώπους «αναλφάβητους» στα οικονομικά. Οι περισσότεροι από αυτούς κάνουν οικονομικές επιλογές γιατί έτσι έκανε ο γείτονας, ο ξάδελφος ή κάποιος γνωστός τους, χωρίς να έχουν οι ίδιοι μελετήσει κάποια πράγματα και φυσικά χωρίς να ρωτήσουν κάποιον ειδικό.
O Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.) το 2012 όρισε επίσημα τον όρο «χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός» ως «τον συνδυασμό ετοιμότητας, γνώσης, δεξιότητας, νοοτροπίας και συμπεριφοράς, στοιχεία απαραίτητα για τη σωστή λήψη χρηματοοικονομικών αποφάσεων, με στόχο την επίτευξη ατομικής χρηματοοικονομικής ευημερίας».
Έρευνα του Οργανισμού αναφορικά με τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό που είχε παρουσιαστεί το 2016 έδειξε ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό των πολιτών μπορεί να εκτελέσει απλές χρηματοοικονομικές πράξεις και να κατανοήσει βασικές επενδυτικές έννοιες και κανόνες.
Το ερωτηματολόγιο της έρευνας είχε σχεδιαστεί κατάλληλα ώστε να συλλέξει συγκρίσιμες πληροφορίες μεταξύ των πολιτών τριάντα (30) διαφορετικών κρατών αναφορικά με συμπεριφορές, στάσεις και γνώσεις του ενήλικου πληθυσμού (18-79 ετών) .
Οι ερωτήσεις που υπεβλήθησαν αφορούσαν όλο το φάσμα των θεμάτων που άπτονται του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού όπως την αποταμίευση, την συνταξιοδότηση, την επιλογή εναλλακτικών επενδυτικών προϊόντων, αλλά και θέματα χρηματοοικονομικής ευημερίας.
Τα αποτελέσματα της έρευνας ήταν δυστυχώς απογοητευτικά.
Η άγνοια, όμως, σε μεγάλη μερίδα του πληθυσμού όσον αφορά στις βασικές οικονομικές έννοιες συνεπάγεται άστοχη και, συχνά, ανεύθυνη οικονομική διαχείριση, και στην χώρα μας έχουμε δει πολλά τέτοια παραδείγματα, όπως για παράδειγμα η φούσκα του χρηματιστηρίου το 1999.Ορισμένα χαρακτηριστικά και αρνητικές συνέπειες της ανεπαρκούς οικονομικής παιδείας για τους πολίτες, είναι και τα εξής:
· Έλλειψη αποταμιευτικής, ασφαλιστικής, φορολογικής και συνταξιοδοτικής συνείδησης.
· Αδυναμία κατάρτισης ατομικού ή οικογενειακού οικονομικού προϋπολογισμού.
· Υπερχρέωση και αδυναμία κατανόησης των διαχρονικών επιπτώσεων της.
· Άγνοια για τους αναλαμβανόμενους κινδύνους από επενδύσεις σε απλά, αλλά και σε σύνθετα χρηματοοικονομικά προϊόντα.
· Αδυναμία κατανόησης οικονομικών πολιτικών και προγραμμάτων.
Η ραγδαία ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού τομέα, το γενικότερο οικονομικό περιβάλλον στη χώρα μας, αλλά και οι κοινωνικές επιπτώσεις του χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού καθιστούν απόλυτα αναγκαία την ανάληψη ενεργειών για την αξιολόγηση των επιμορφωτικών αναγκών της κοινωνίας σε θέματα οικονομίας, την οικονομική εκπαίδευση των νέων, και την ενημέρωση των καταναλωτών σε χρηματοοικονομικά θέματα και την αποφυγή φαινομένων υπερχρέωσης.
Πρόκειται για απαραίτητες παρεμβάσεις, με σκοπό την εξασφάλιση συνθηκών πραγματικής κοινωνικοοικονομικής ευημερίας. Η ανάπτυξη της οικονομικής παιδείας στη χώρα μας αποτελεί εκπαιδευτική, επιστημονική, κοινωνική και οικονομική αναγκαιότητα.
Στις Η.Π.Α. η εκπαίδευση σε θέματα οικονομίας αποτελεί γεγονός εδώ και πολλά χρόνια. Ακόμη στην Γερμανία ανακοινώθηκε ότι στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση του ομοσπονδιακού κρατιδίου της Βάδης – Βυρτεμβέργης αναμένεται να εισαχθεί το μάθημα της «Οικονομίας, του Επαγγελματικού και Σχολικού Προσανατολισμού». Στόχος του, να εκπαιδευτούν οι μαθητές σε θέματα αποταμίευσης, οικονομικής διαχείρισης, κατανάλωσης, φορολογικών υποχρεώσεων και εργασιακών σχέσεων.
Η όποια προσέγγιση του θέματος στην χώρα μας οφείλει να θέσει στο επίκεντρο το άτομο και την αναγκαιότητα διαμόρφωσης ενός ενημερωμένου πολίτη στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, που δεν θα επιδιώκει μόνο την ενίσχυση της κοινωνικής υπευθυνότητας, και της χρηματοοικονομικής ευημερίας αλλά και την ανταπόκριση στις σύγχρονες ανάγκες της κοινωνίας μας.
Γιώργος Χουσμεκερίδης
Οικονομολόγος, Μ.Β.Α.
Φοροτεχνικός Σύμβουλος, Λογιστής Α’ Τάξης